W 1995 roku dzięki staraniom spadkobierców idei bractw strzeleckich, Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Tucholi zostało ponownie wskrzeszone. W dniu 3 października 1995 r. Sąd Wojewódzki w Bydgoszczy wpisał do rejestru stowarzyszeń tucholskie Bractwo.
Na pierwszym Sejmiku Bractwa wybrano Radę Starszych na czele z br. Andrzejem Wegnerem jako Starszym Bractwa.
Celem działalności Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Tucholi jest - rozbudzanie świadomości patriotycznej, obywatelskiej i europejskiej, pielęgnowanie wielowiekowych tradycji i obyczajów brackich, organizowanie zawodów strzeleckich oraz udzielanie sobie wzajemnie pomocy i utrzymywanie życia towarzyskiego.
SIEDZIBA I STRZELNICA BRACTWA
Jak wskazuje na to dokument królewski z 1547 roku pozycja bractwa strzeleckiego piwowarów z Tucholi była znacząca. Wskazują na to, nadane statutem prawa korporacyjne oraz określenie ścisłych powiązań z władzami miasta. Należy domniemywać, że ówczesna siedziba tegoż bractwa znajdowała się w obrębie murów miejskich a strzelnica znajdowała się zwyczajowo w fosie lub na którymś z przemieść. Na dzisiaj nie znamy dokładnej lokalizacji siedziby i strzelnicy bractwa w czasach przedrozbiorowych i w czasach pruskich. Prawdopodobnie w XIX w. zbudowano strzelnice, salę taneczna i strzałownię na parceli przy ulicy Bydgoskiej, za młynem. Jednakże w dokumentach znajdujących się w Archiwum Wojewódzkim w Bydgoszczy są projekty planów budowy oraz pozwolenie Królewskiej Rejencji w Kwidzynie na budowę obiektów strzelnicy i siedziby bractwa z drugiej połowy XIX wieku. Trudno jednakże dzisiaj zlokalizować to miejsce. W okresie międzywojennym dalej korzystano z obiektów przy ul. Bydgoskiej, należących do Państwa Zarembów, którzy nabyli ten obiekt. Pan Zaremba jako członek bractwa udostępniał te obiekty na potrzeby bractwa, sam prowadząc w głównym budynku restaurację. W okresie powojennym obiekty te zmieniły swoje funkcje. Zlikwidowano restaurację, rozebrano strzałownię, zniwelowano wały strzelnicy a jako ostatni zniszczeniu uległ kulochwyt, który zniwelowano pod budowę przedszkola w latach 70 –tych XX w.
Po reaktywowaniu bractwa w 1995r. rozpoczęliśmy starania o znalezienie siedziby dla bractwa. Władze miejskie nie wyraziły zgody na sprzedanie nam na preferencyjnych zasadach jednego ze spichrzów przy ulicy Starofarnej, w których do dnia dzisiejszego się nic nie dzieje i stoją puste, chociaż mają już właściciela. Przez 4 lata nasza siedzibę stanowiło pomieszczenie, które wynajęliśmy w tucholskim Domu Kultury. Lokal ten był przez nas kompletnie wyremontowany i przystosowany do naszych potrzeb. Posiadał jedno duże pomieszczenie ogólne oraz magazynek i sanitariaty. Bardzo dogodne było jego położenie, chociaż w piwnicy ale przez korytarz znajdowała się restauracja "Pod Halabardami" co we wiadomy sposób ułatwiało organizacje wielu spotkań brackich. Ze względu na wysokie koszty czynszu, który został nam przedstawiony po okresie rozliczenia naszych nakładów podjęliśmy decyzję o rezygnacji z tej siedziby. W kilku następnych latach miejscem naszych spotkań były gościnne sale tucholskiego Cechu Rzemiosł. Kilkakrotnie zwracaliśmy się do Burmistrza Tucholi o wskazanie jakiejś lokalizacji, aż w końcu w 2005 roku zaproponowano nam lokal przy ulicy Chojnickiej 67. W lipcu tegoż roku podpisaliśmy umowę dzierżawy na czas nieoznaczony z opcją szybkiego nabycia tego lokalu i towarzyszącego gruntu na własność. Po kosztownym remoncie i adaptacji pomieszczeń w lipcu 2006 r. dokonano oficjalnego otwarcia i poświęcenia obiektu.
Jeśli chodzi o strzelnicę to w zasadzie nie było początkowo problemu z uwagi na istniejącą strzelnicę miejską ( przedwojennego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”) oraz wybudowaną w latach 70 –tych strzelnicę myśliwska im. Jana Wendy w Plaskoszu ( dzielnicy Tucholi). Pierwsze imprezy strzeleckie zarówno wewnętrzne bractwa jak i o zasięgu ogólnopolskim odbywały się na tych obiektach. Z chwilą obowiązywania przepisów nowej ustawy o broni i amunicji obydwie te strzelnice nie były dostosowane do strzelań, które obowiązują w bractwie. Jednakże Firma WEGNER i SPÓŁKA, której właściciele są członkami bractwa, zbudowała na swoich obiektach przemysłowych strzelnicę kulową 50 metrową wraz z zapleczem dostosowana do potrzeb bractwa. Strzelnica posiada wszelkie wymagane dokumenty i pozwolenia. Od 2000 roku wszelkie imprezy strzeleckie organizowane przez bractwo odbywają się na tej strzelnicy położonej w Bladowie koło Tucholi.
MUNDURY I ODZNACZENIA
Podobnie jak większość polskich bractw nie jesteśmy w stanie odtworzyć albo nawet sobie wyobrazić jak wyglądały stroje czy mundury bractwa tucholskiego w okresie I Rzeczpospolitej. Nie jesteśmy również jednoznacznie stwierdzić czy takowe w ogóle były przez braci używane. Okres zaborów charakteryzował się, podobnie z reszta jak w innych dziedzinach wprowadzenie pewnego ustalonego porządku. Król Prus jako ówczesny patron wszystkich niemieckich bractw strzeleckich wydał stosowne przepisy o ujednoliceniu wielu spraw dotyczących bractw, w tym umundurowania. Wprowadzono wtedy charakterystyczny wzór mundurów w kolorze zielonym oraz obowiązkowy kapelusz. W takim to mundurze chodzili nasi poprzednicy w okresie zaborów ale także w okresie 20 –lecia międzywojennego, ponieważ większość braci zachowała swoje dotychczasowe mundury. Czynione przez Zjednoczenie w tym okresie próby zmian, w tym także umundurowania bractw na inne niż w okresie zaborów, nie przyniosły większych rezultatów, zapewne ze względu na znaczne koszty dokonania takich zmian. Wprowadzono jednak, charakterystyczne dla polskich bractw strzeleckich odniesienie się do historycznej nazwy i zwyczaju Bractwa Kurkowego. Stad też w okresie międzywojennym powtórnie zaczęto używać symboliki, nazw i insygniów bractw strzeleckich o polskim, narodowym rodowodzie.
Tak się szczęśliwie złożyło, że w rodzinie Wegner dzięki staraniom babci Gertrudy zachował się mundur dziadka Adolfa Wegnera wraz kapeluszem i odznaczeniami. Jednakże mundur ten, był jak wspomniano rodem z innej epoki. W związku z ty postanowiono, wzorem innych już wtedy reaktywowanych bractw zaprojektować ubiór w kształcie polskiego kontusza w jego XIX wiecznej formie. Jednak po kilku latach jego używania doszliśmy do wniosku, że ten strój używać będziemy tylko na najważniejsze uroczystości a do bieżącego użytku przeznaczona będzie marynarka ozdobiona naszywkami bractwa oraz nieodzowny dla tego stroju, kapelusz. W 2003r. powtórnie zmieniliśmy krój i kolor munduru. Do naszego munduru dodaliśmy naszywki – wyhaftowane haftem kaszubskim szkoły tucholskiej, storczyki - podkreślające naszego przywiązanie do tradycji regionu.
Dużym ułatwieniem był fakt posiadania przedwojennych odznaczeń i medali, w tym medalu królewskiego. Wprowadzone zostały zasady i formy odznaczeń, medali i godności na tradycyjny wzór. Z czasem jednak wypracowane zostały nowe współczesne wzory. Wróciliśmy zdecydowanie do tradycji bractw kurkowych co wyraża się używaniem głównie symboliki kura w różnych jego postaciach. Przyjęty został przez nasze bractwo wzór kura, który w zasadniczy sposób różni się od występujących w innych bractwach. Swoim kształtem przypomina galijskiego koguta jednak posiada charakterystyczne insygnia kura strzeleckiego jak korona czy łańcuch. Wizerunek tego kura znajduje się na awersie naszego sztandaru. Sztandar został również zaprojektowany i wykonany w oparciu o współczesny wzór wykonany przez br. Włodzimierza Malinowskiego, gdyż przedwojenny nie zachował się. Bractwo w swej aktualnej symbolice wykorzystuje elementy regionalne charakterystyczne dla Pomorza Gdańskiego i Kaszub a także lokalne związane z historia miasta Tuchola i okolic.
Z DZIAŁALNOŚCI BRACTWA
Corocznie w karnawale, zgodnie z przedwojenną tradycją odbywa się kurkowy Bal Królewski, którego organizatorem jest kolejny król z małżonką. Bal rozpoczyna się Kolendą, którą od kilku lat sprawuje ks. dr Wojciech Więckowski kapelan bractwa. Ta krótka chwila refleksji i modlitwy podkreśla nasze przywiązanie do tradycji. Bezsprzecznie jest to element wyróżniający nasz bal od innych tego typu imprez. W trakcie tej imprezy jest wiele różnych atrakcji jak np. zawody strzeleckie (niekoniecznie bronią) o tytuł króla i królowej balu czy śpiewy brackie. Bardzo często w trakcie balu odbywają się występy zespołów muzycznych czy folklorystycznych podnoszących walory tego balu jednocześnie promujące lokalnych twórców. Szczególnej wagi nabrało wspólne śpiewanie. Uczestnicy balu otrzymują śpiewniki obowiązkowo zawierające piosenki z repertuaru brackiego oraz popularne piosenki tzw. biesiadne. Zwyczajowo wszyscy uczestnicy balu siedzą razem przy dużych stołach tak aby wytworzyć rodzinny i wspólnotowy nastrój. Niezwykła atmosfera oraz dobra kuchnia i muzyka powodują, że chętnych do udziału w tym balu nie brakuje. Zwykle przeprowadza się także loterię fantową, której dochód przeznacza się na cel charytatywny wskazany przez parę królewską. W kolejnych latach zebraliśmy na następujące cele:
- w 1996r. dla Domu Dziecka,
- w 1997r. dla oddziału dziecięcego szpitala
- w 1998r. na lutnię dla zespołu Capella Pro Musica Antiqua,
- w 1999r. dla Szkoły Specjalnej w Tucholi,
- w 2000r. dla Hospicjum św. Małgorzaty.
- w 2001r. dla Uczniowskiego Klubu Sportowego w Cekcynie.
Od kilku lat Bractwo zbiera środki na własną strzelnicę i siedzibę.
Bractwo działa w określonym środowisku i dla tego środowiska, bowiem z niego się wywodzi. W związku z tym wyłącznie za sprawą Bractwa jak i przy jego znacznym współudziale organizacyjnym i finansowym liczne instytucje i organizacje uzyskały pomoc czy konkretne rzeczy. Były to m.in.:
- zespół „Capella Pro Musica Antiqua” – występ, przejazd i pobyt na XII Europejskich Spotkaniach Bractw Strzeleckich w Krakowie w 1998r.,
- zespół „Campanella” z Cekcyna - przekazanie kompletnego umundurowania orkiestry dętej (ponad 100 ubiorów podarowanych przez holenderskich strzelców),
- Stowarzyszenie Hospicjum - organizowanie strzelań na festynach dobroczynnych,
- Młodzieżowa Orkiestra Zespołu Szkół Leśnych – występy, przejazd i pobyt na XIII Europejskich Spotkaniach Bractw Strzeleckich w Garrel w Niemczech w 2000r.,
- Dom Dziecka w Tucholi – przekazanie czeku na sumę 4.000 zł jako efekt zbiórki na imprezach bractw kurkowych Zjednoczenia w 2000r.
- Młodzieżowa Orkiestra Zespołu Szkół Leśnych – występy, przejazd i pobyt na konferencji z okazji Jubileuszu 50 lat EGS w Mayen w Niemczech w 200rr.,
- Młodzieżowa Orkiestra Zespołu Szkół Leśnych - przejazd i pobyt na XIV Europejskich Spotkaniach Bractw Strzeleckich w Heeswijk w Holandii w 2006r.
- Kościół pw. Świętego Jakuba Apostoła w Tucholi ufundowanie witraża przedstawiającego patrona strzelców Świętego Sebastiana – 20.01.2006r.
- stowarzyszenia kulturalne z Powiatu Tucholskiego ( 16 osób) - przejazd i pobyt na XVI Europejskim Spotkaniu Historycznych Strzelców w Kinrooi - 28-30.09.2009r.
Kurkowe Bractwo Strzeleckie bierze co roku czynny udział w wielu uroczystościach i imprezach organizowanych przez władze lokalne, szkoły organizacje i stowarzyszenia kulturalne. Są to w szczególności obchody świąt państwowych 11. listopada, 3. maja, rocznic powrotu Tucholi do macierzy – 29. stycznia.
W GOŚCINIE
Zjednoczenie jest pełnoprawnym członkiem Europejskiego Związku Historycznych Strzelców ( EGS ), organizacji, do której należy ok. 2 mln. braci strzelców historycznych w Europie. Bractwo tucholskie bierze aktywny udział Europejskich Spotkaniach Bractw Strzeleckich, imprezach, w których uczestniczy wiele tysięcy strzelców całej Europy. Uczestniczyliśmy w kolejno:
- w 1996r. XI Spotkanie w Haaksbergen w Holandii,
- w 1998r. XII Spotkanie w Krakowie,
- w 2000r. XIII Spotkanie w Garrel w Niemczech,
- w 2003r. XIV Spotkanie w Vöcklabruck w Austrii.
- w 2006r. XV Spotkanie w Heeswijk w Holandii
- w 2009r. XVI Spotkanie w Kinrooi w Belgii
Obecnie br. Andrzej Wegner jest członkiem zarządu EGS-u pełniąc jednocześnie funkcję sekretarza Regionu Europy Środkowej obejmującego federacje historycznych organizacji z Czech, Chorwacji, Ukrainy, Litwy i Polski.
Jednym z celów uczestniczenia w Spotkaniach jest poznawanie się nowych braci strzelców z różnych krajów europejskich, ich obyczajów i tradycji. Efektem takich znajomości stają się wzajemne zaproszenia na imprezy strzeleckie. Bractwo nasze wielokrotnie brało udział w różnych imprezach będąc zaproszonym przez inne organizacje. Na uwagę zasługuje na wizyta w maju 2000r. na święto kuszników w miejscowości Saint-Amand-les-Eaux we Francji. Szczególnie ważne i wzruszające było spotkanie z tamtejszą Polonią.
Tucholskie Bractwo nawiązało także współpracę z Cechem Strzeleckim w Luebtheen (Meklemburgia - Niemcy). Miejscowość ta jest miastem partnerskim Tucholi. Tradycją stały się coroczne odwiedziny obu bractw z okazji swoich świąt strzeleckich w Luebtheen i w Tucholi. Gościliśmy również delegację strzelców z miejscowości Olching położonej w Bawarii. Gmina ta jest również gminą partnerską Tucholi.
Kolejnymi organizacjami, z którymi od kilku lat utrzymujemy wzajemne kontakty to: ( Zrinska Garda Cakovec) Gwardią Zrinskich z Cakovca w Chorwacji, Bractwem Strzeleckim z Rakovnika w Czechach ( Sbor Rakovnickich Ostrostrelcu) oraz Wołyńską Siczą Wojska Zaporoskiego z Łucka.
